آشنایی با تجهیزات شبکه و دسته‌بندی آن‌ها
در دنیای امروز، شبکه‌های کامپیوتری نقش مهمی در ارتباط، انتقال داده و انجام فعالیت‌های روزمره ایفا می‌کنند؛ چه در خانه‌ها و دفاتر کوچک، چه در سازمان‌های بزرگ یا مراکز داده. اما برای راه‌اندازی و نگهداری این شبکه‌ها، به مجموعه‌ای از ابزارها و دستگاه‌ها نیاز داریم که با عنوان تجهیزات شبکه شناخته می‌شوند.
تجهیزات شبکه به‌طور کلی به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند:
- تجهیزات پسیو (Passive)
- تجهیزات اکتیو (Active)
تجهیزات پسیو شامل ابزارهایی هستند که خودشان نیازی به برق یا پردازش ندارند؛ مانند کابل شبکه، پچ پنل، ترانکینگ و کیستون. این‌ها فقط مسیر ارتباطی را فراهم می‌کنند.
اما تجهیزات اکتیو، موضوع اصلی مقاله‌ی ما هستند. این گروه از تجهیزات، به برق متصل می‌شوند و نقش پردازشی، کنترلی یا مدیریتی در شبکه دارند. به عبارت ساده‌تر، اگر شبکه را به بدن انسان تشبیه کنیم، تجهیزات پسیو مثل استخوان‌ها و رگ‌ها هستند و تجهیزات اکتیو مثل قلب و مغز عمل می‌کنند.
در ادامه‌ی این مقاله، با مهم‌ترین تجهیزات اکتیو شبکه آشنا می‌شوید. تلاش کرده‌ایم تا هر دستگاه را به زبان ساده توضیح دهیم تا حتی اگر دانش فنی زیادی ندارید، باز هم بتوانید درک خوبی از کاربرد آن‌ها داشته باشید و در خرید مناسب تصمیم‌گیری بهتری بگیرید.
تجهیزات اکتیو شبکه و کاربرد آن‌ها
در این بخش، ابتدا با تجهیزات اصلی و پرکاربرد اکتیو شبکه آشنا می‌شویم. این ابزارها پایه و اساس یک شبکه سالم و پایدار را تشکیل می‌دهند:
مهم‌ترین تجهیزات اکتیو شبکه عبارت‌اند از:
سوئیچ (Switch)
روتر (Router)
اکسس پوینت (Access Point)
مودم (Modem)
سرور (Server)
فایروال (Firewall)
در ادامه، هر یک از این تجهیزات اصلی را با جزئیات بیشتر و زبانی ساده بررسی می‌کنیم:
1. سوئیچ (Switch)
سوئیچ یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های شبکه است که به چند دستگاه اجازه می‌دهد در یک شبکه داخلی (LAN) به‌هم متصل شوند. مثلاً وقتی چند کامپیوتر، پرینتر و سرور دارید که باید با هم تبادل اطلاعات کنند، سوئیچ مثل یک چهارراه عمل می‌کند که اطلاعات را به درستی به مقصد می‌فرستد. سوئیچ‌ها معمولاً در شبکه‌های سازمانی، اداری و حتی خانگی استفاده می‌شوند و کمک می‌کنند سرعت انتقال داده افزایش یابد و ترافیک شبکه بهتر مدیریت شود.
2. روتر (Router)
روتر دستگاهی است که شبکه داخلی شما را به دنیای بیرون، یعنی اینترنت، وصل می‌کند. این دستگاه اطلاعات را از یک شبکه دریافت می‌کند و به مقصد مناسب در شبکه دیگر هدایت می‌کند. در خانه‌ها معمولاً مودم و روتر در یک دستگاه ترکیب شده‌اند، ولی در شبکه‌های حرفه‌ای معمولاً جدا هستند. روتر می‌تواند چندین شبکه را به هم متصل کند و حتی نقش‌هایی مثل تخصیص آی‌پی آدرس، فایروال ساده و مسیریابی هوشمند را برعهده داشته باشد.
3. اکسس پوینت (Access Point)
اکسس پوینت دستگاهی است که به شما اجازه می‌دهد دستگاه‌هایی مثل موبایل، لپ‌تاپ یا تبلت را به‌صورت بی‌سیم (Wi-Fi) به شبکه وصل کنید. این دستگاه معمولاً به یک سوئیچ یا روتر متصل می‌شود و سیگنال وای‌فای را در محیط پخش می‌کند. اگر بخواهید در یک فضای بزرگ مانند دفتر کار یا فروشگاه اینترنت بی‌سیم پایدار داشته باشید، به چند اکسس پوینت نیاز خواهید داشت. برخی از اکسس پوینت‌ها امکاناتی مثل کنترل دسترسی یا مدیریت پهنای باند هم دارند.
4. مودم (Modem)
مودم مخفف کلمه Modulator-Demodulator است و وظیفه اصلی آن تبدیل سیگنال دیجیتال به سیگنال آنالوگ (و برعکس) برای برقراری ارتباط با شرکت ارائه‌دهنده اینترنت است. این دستگاه اینترنت را از خطوط تلفن یا فیبر نوری دریافت می‌کند و آن را برای مصرف‌کننده (مثلاً یک روتر یا کامپیوتر) آماده می‌سازد. مودم‌ها ممکن است با روتر ترکیب شده باشند یا به‌صورت جداگانه استفاده شوند. در هر خانه یا دفتر کوچک، وجود مودم برای اتصال به اینترنت ضروری است.
5. سرور (Server)
سرور یک کامپیوتر قدرتمند و همیشه روشن است که منابع یا خدماتی را به دیگر دستگاه‌های شبکه ارائه می‌دهد. مثلاً یک سرور می‌تواند فایل‌ها را ذخیره کند، یک وب‌سایت را اجرا کند یا پایگاه داده‌ی یک نرم‌افزار را در خود نگه دارد. در شبکه‌های اداری و سازمانی، سرورها نقش حیاتی دارند و مدیریت متمرکز را ممکن می‌سازند. سرورها می‌توانند به‌صورت فیزیکی یا مجازی (Virtual Server) پیاده‌سازی شوند.
6. فایروال (Firewall)
فایروال نوعی دیوار امنیتی است که ترافیک ورودی و خروجی شبکه را بررسی می‌کند و بر اساس قوانین تعریف‌شده، اجازه عبور یا مسدود کردن آن را می‌دهد. فایروال‌ها جلوی نفوذ هکرها، بدافزارها یا ترافیک‌های مشکوک را می‌گیرند. این تجهیزات می‌توانند به‌صورت نرم‌افزاری (روی سرور یا روتر) یا سخت‌افزاری (به‌صورت یک دستگاه مستقل) استفاده شوند. در شبکه‌هایی که امنیت اهمیت زیادی دارد، فایروال یکی از الزامات اصلی است.
دسته‌بندی تخصصی تجهیزات اکتیو شبکه بر اساس نقش و عملکرد
تجهیزات اکتیو شبکه را می‌توان از منظرهای تخصصی مختلفی دسته‌بندی کرد. یکی از مهم‌ترین شیوه‌های دسته‌بندی، بر اساس نقش عملکردی این تجهیزات در شبکه است:
1. تجهیزات مسیریابی و ارتباطات بین‌شبکه‌ای (Routing & Internetworking Devices)
این گروه از تجهیزات مسئول ارتباط بین چند شبکه مختلف و مسیریابی ترافیک بین آن‌ها هستند.
شامل: روتر (Router)، لایه 3 سوئیچ، گیت‌وی (Gateway)
2. تجهیزات سوئیچینگ و انتقال داخلی (Switching Devices)
برای اتصال و تبادل داده بین دستگاه‌های موجود در یک شبکه محلی (LAN) به کار می‌روند.
شامل: سوئیچ (Managed & Unmanaged)، هاب، بریج
3. تجهیزات دسترسی بی‌سیم (Wireless Access Devices)
برای ایجاد و مدیریت دسترسی بی‌سیم در شبکه طراحی شده‌اند.
شامل: اکسس پوینت (Access Point)، کنترلر وایرلس (Wireless Controller)
4. تجهیزات امنیت شبکه (Network Security Devices)
جهت کنترل، محافظت و بررسی ترافیک شبکه در برابر تهدیدات و حملات سایبری استفاده می‌شوند.
شامل: فایروال، UTM، IDS/IPS، VPN Gateway
5. تجهیزات سرویس‌دهنده (Server Devices)
وظیفه‌ی ارائه خدمات مشخص به کلاینت‌ها یا کاربران شبکه را دارند.
شامل: فایل سرور، دیتابیس سرور، وب سرور، ایمیل سرور
6. تجهیزات مدیریت و نظارت شبکه (Network Monitoring & Management)
برای پایش، عیب‌یابی و مدیریت عملکرد اجزای شبکه به‌کار می‌روند.
شامل: نرم‌افزار مانیتورینگ، SNMP Agent، کنترلر شبکه، سیستم لاگ و هشدار
دسته‌بندی تجهیزات اکتیو شبکه بر اساس مدل لایه‌ای OSI
مدل OSI (Open Systems Interconnection) یک چارچوب مرجع برای طراحی شبکه است که شامل ۷ لایه مختلف می‌شود. هر لایه وظایف خاصی در مسیر انتقال اطلاعات دارد و برخی تجهیزات شبکه در لایه‌های خاصی عمل می‌کنند. در ادامه، تجهیزات اکتیو شبکه را بر اساس لایه‌های مرتبط‌شان معرفی می‌کنیم:
- لایه ۱ - لایه فیزیکی (Physical Layer)
در این لایه، اطلاعات به‌صورت سیگنال‌های الکتریکی، نوری یا رادیویی منتقل می‌شود. اگرچه بیشتر تجهیزات پسیو در این لایه قرار دارند، برخی تجهیزات اکتیو مثل Repeater (تکرارکننده) یا Media Converter هم در این لایه فعالیت می‌کنند.
مثال‌ها: Repeater، Media Converter
- لایه ۲ - لایه پیوند داده (Data Link Layer)
این لایه مسئول انتقال داده بین دو دستگاه در یک شبکه محلی است و وظیفه کنترل خطا و آدرس‌دهی فیزیکی (MAC Address) را دارد.
تجهیزات مرتبط:
سوئیچ (Switch)
Bridge (پل شبکه)
Wireless Access Point (تا حدی)
- لایه ۳ - لایه شبکه (Network Layer)
در این لایه، مسیر انتقال اطلاعات بین چند شبکه تعیین می‌شود. این همان جایی است که مسیریابی (Routing) اتفاق می‌افتد.
تجهیزات مرتبط:
Router (روتر)
سوئیچ‌های لایه سوم (Layer 3 Switch)
فایروال (در حالت پیشرفته)
Gateway (درگاه شبکه)
- لایه ۴ - لایه انتقال (Transport Layer)
این لایه مسئول اطمینان از انتقال صحیح و کامل داده‌ها بین دو دستگاه است. تجهیزات خاصی در این لایه به‌تنهایی کار نمی‌کنند، اما فایروال‌های پیشرفته و سیستم‌های امنیتی شبکه ممکن است عملکردهایی در این سطح داشته باشند.
- لایه ۵ تا ۷ - نشست، نمایش، کاربرد (Session, Presentation, Application Layers)
این لایه‌ها به مسائل نرم‌افزاری‌تر مربوط هستند؛ مانند مدیریت نشست‌ها، رمزنگاری، ترجمه داده‌ها و ارتباط با برنامه‌های کاربردی.
تجهیزات مرتبط:
سرورها (مثل وب سرور، ایمیل سرور، دیتابیس سرور)
سیستم‌های کنترل و مدیریت شبکه
نرم‌افزارهای مانیتورینگ و لاگ‌برداری
جمع‌بندی
تجهیزات اکتیو شبکه، قلب تپنده هر شبکه کامپیوتری هستند. بدون این دستگاه‌ها، امکان برقراری ارتباط بین کاربران، اشتراک‌گذاری داده‌ها و دسترسی به اینترنت یا خدمات سرور فراهم نمی‌شود. همان‌طور که در این مقاله دیدید، تجهیزات اکتیو شامل دستگاه‌هایی مانند روتر، سوئیچ، مودم، اکسس پوینت، سرور و فایروال می‌شوند که هرکدام نقش خاص و مهمی در عملکرد شبکه دارند.
برای انتخاب صحیح این تجهیزات، لازم نیست حتماً متخصص شبکه باشید؛ کافی است نیازهای محیط خود را بشناسید:
آیا به شبکه‌ای ساده برای منزل یا دفتر کوچک نیاز دارید؟
آیا به امنیت بالا یا پوشش بی‌سیم گسترده احتیاج دارید؟
یا شاید در حال راه‌اندازی یک زیرساخت شبکه برای شرکت یا سازمان خود هستید؟
با شناخت بهتر انواع تجهیزات اکتیو و دسته‌بندی تخصصی آن‌ها، می‌توانید با اطمینان بیشتری خرید کنید و مطمئن باشید شبکه‌ای که راه‌اندازی می‌کنید، پاسخ‌گوی نیاز فعلی و حتی آینده شما خواهد بود.
در فروشگاه نیونت، مجموعه‌ای از تجهیزات اکتیو معتبر و متنوع از برندهای شناخته‌شده با ضمانت اصل بودن و مشاوره تخصصی در اختیار شماست. اگر هنوز سوالی در ذهن‌تان باقی مانده یا نمی‌دانید از کجا شروع کنید، ما کنار شما هستیم تا بهترین گزینه را انتخاب کنید.
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱. تفاوت بین روتر و سوئیچ چیست؟
روتر دستگاهی است که شبکه‌ی شما را به اینترنت متصل می‌کند و ترافیک را بین شبکه‌ها هدایت می‌کند. اما سوئیچ فقط داخل یک شبکه کار می‌کند و دستگاه‌های داخلی مثل کامپیوترها یا پرینترها را به هم متصل می‌سازد.
۲. آیا در خانه هم به سوئیچ نیاز داریم؟
در خانه‌های معمولی که تعداد دستگاه‌ها کم است، معمولاً نیازی به سوئیچ نیست. اما اگر دستگاه‌های زیادی دارید یا می‌خواهید شبکه‌ی خانگی حرفه‌ای‌تر داشته باشید، استفاده از یک سوئیچ می‌تواند سرعت و پایداری شبکه را افزایش دهد.
۳. فایروال سخت‌افزاری بهتر است یا نرم‌افزاری؟
هر دو نوع مزایای خود را دارند. فایروال سخت‌افزاری برای شبکه‌های بزرگ و امنیت بالا مناسب‌تر است، چون ترافیک را قبل از ورود به شبکه بررسی می‌کند. فایروال نرم‌افزاری برای کاربران خانگی یا سیستم‌های تکی کاربرد دارد و روی هر کامپیوتر نصب می‌شود.
۴. اکسس پوینت چه فرقی با مودم وای‌فای دارد؟
مودم وای‌فای یک دستگاه ترکیبی است که هم اتصال اینترنت را فراهم می‌کند و هم سیگنال وای‌فای می‌فرستد. ولی اکسس پوینت فقط سیگنال وای‌فای تولید می‌کند و برای گسترش پوشش بی‌سیم استفاده می‌شود. اگر فضای بزرگی دارید، چند اکسس پوینت کمک می‌کند تا وای‌فای همه‌جا در دسترس باشد.
۵. از کجا بدانم چه تجهیزاتی برای شبکه‌ی من مناسب است؟
برای انتخاب تجهیزات مناسب باید نیازهای شبکه‌تان را مشخص کنید؛ مثل تعداد کاربر، نوع استفاده (خانگی، اداری یا سازمانی)، سطح امنیت موردنظر و بودجه. اگر مطمئن نیستید، می‌توانید با تیم پشتیبانی ما مشورت کنید تا بهترین گزینه را پیشنهاد بدهیم.
